PTK nedir?
Safra ağacı, tıpkı bir ağaç gibi, birçok irili ufaklı daldan ve ana gövdeden meydana gelir. Karaciğer hücrelerinde yapılan safra küçük safra kanalcıklarına dökülür. Kanalcıklar birleşerek kanalları, kanallar birleşerek daha büyük kanalları ve en sonunda da ana gövdeyi yaparlar.
Perkütan transhepatik kolanjiyografinin Türkçe’deki tam karşılığı ciltten girilerek ve karaciğerden geçilerek safra yollarının görüntülenmesidir. Görüntüleme eşliğinde, vücudun dışından karaciğere yakın bör bölgeden iğne ile girilerek karaciğere ulaşılır. İğne, yine görüntüleme eşliğinde, ilerletilerek karaciğer delinip geçilir ve karaciğerin içindeki safra kanallarından birine girilir. Bu aşamadan sonra sadece kontrast madde verilip safra ağacı anatomisi incelenebilir veya aynı zamanda safra kanalına bir tüp yerleştirilebilir.
PTK işlemi sırasında kullanılan görüntüleme yöntemler ultrason ve floroskopidir. Floroskopi, basit haliyle, sürekli ve anlık görüntü alınabilen bir rontgen cihazıdır. Safra yollarına kontrast madde yani rontgende parlayan madde verilerek floroskopi ile safra ağacının anatomisi değerlendirilebilir.
PTK ne işe yarar?
PTK, safra yolu hastalıklarında hem tanı hem de tedavi yöntemi olarak kullanılan bir işlemdir. Ancak, ileri düzeyde gelişmiş ve herhangi bir girişim gerektirmeden uygulanabilen tanı yöntemlerinin (özellikle MRKP yani manyetik rezonans kolanjipankreatografi) kullanıma girmesi ile birlikte, PTK’nin tanısal özelliği geri plana itilmiştir. Gerçekten de, günümüzde PTK artık sıklıkla tedavi amacıyla kullanılır.
PTK eşliğinde safra yoluna yerleştirilen tüp sayesinde karaciğerde üretilen safra vücut dışına alınabilir. Safra yolu tıkanıklığına bağlı tıkanma sarılığında ve bazı tip safra yolu yaralanmalarına bağlı safra kaçaklarında oldukça değerli bir yöntemdir.
PTK ile tedavi edilebilen hastalıklar nelerdir?
PTK safra yollarına müdahaleyi gerektiren bazı hastalıkların tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Bunları şöyle özetleyebiliriz:
PTK’nin avantajları nelerdir?
Karaciğer ve safra yolları PTK genellikle genel anestezi gerektirmez; hafif anestezi (sedoanaljezi) ve lokal anestezi (sadece cilt uyuşturularak) altında uygulanabilir. Sedoanaljezi için Anestezi hekimi damardan bazı ilaçlar vererek hastanın bilincini bulanık hale getirir ve ağrı duymasını engeller. Bu sırada hastanın şuuru tamamen kapalı değildir ve verilen komutlara uyabilir.
PTK’de karında veya safra yollarında herhangi bir kesi yapılmadığı için kesinin iyileşmesi ile ilgili sorunlar yaşanmaz. İşlemden sonra anestezinin etkisi kalkınca, eğer işlem sorunsuz geçmiş ise, birkaç saatlik bir gözlem sonrasında evine gidebilir ve normal hayatına dönebilir.
Bazı durumlarda PTK sayesinde hastanın ameliyat ihtiyacı tamamen ortadan kaldırılabilir. Örneğin, daha önce belli bir nedenle safra kanalı bağırsağa dikilmiş olan hastalarda dikiş hattındaki daralmaya bğlı safra yolu tıkanıklığı ortaya çıktığında, PTK vasıtasıyla bu darlık bölgesine balon uygulanarak darlık genişletilebilir.
PTK’nin dezavantajları ve riskleri nelerdir?
Her ne kadar radyolojik bir işlem olsa da, PTK ciddi ve cerrahiye yakın bir işlemdir. Nadiren de olsa ölümcül olabilen bazı sorunlara yol açabilir.
PTK işlemi, Girişimsel Radyoloji uzmanları tarafından yapılır. PTK’nin başarısında işlemi yapan Girişimsel Radyoloji uzmanının deneyimi çok önemlidir. PTK konusunda belirgin tecrübeye sahip uzmanların yaptığı işlemlerde hem başarı oranı daha yüksektir hem de sorun çıkma olasılığı daha düşüktür. Örneğin, tecrübeli uzmanlar safra yollarının genişlemediği olgularda dahi PTK işlemini başarıyla tamamlayabilirler.
Karaciğer damar yumağından oluşan, adeta kanla dolu bir sünger gibidir. PTK işlemi sırasında iğne karaciğeri delip geçtiği için karaciğerdeki damarlardan biri yaralanabilir. Bu durumda, karaciğerin dışına veya içine doğru bir kanama meydana gelebilir. Ancak, kullanılan iğnenin çapı çok küçük olduğu için genellikle ciddi bir kanama olmaz ve oluşan kanamalar da sıklıkla kendi kendini sınırlar. Bununla birlikte, kanamaya eğilimi olan kişilerde (bazı kan sulandırıcıları kullananlar, ağır hastalar, hemofili hastaları) kan naklini gerektirecek düzeyde ciddi kanamalar meydana gelebilir.
Eğer PTK işlemi sadece safra ağacının anatomisini görmek için değil de safra yoluna bir tüp yerleştirmek amacıyla yapılıyorsa, tedavi devam ettiği sürece hasta vücudundan dışarı sarkan bu tüpleri taşımak zorunda kalır. Bu tüpler bir torbaya bağlanır ve bu torbaya boşalırlar.
ERKP sırasında, daha önce de bahsettiğim üzere, floroskopi adı verilen ve rontgen ışınları ile çalışan bir cihaz kullanılır. Dolayısıyla, hasta belli bir miktar radyasyona maruz kalır. Bu durum gebeler için önemlidir. Ancak, eğer zaruriyet söz konusu ise, gebeliğin belli dönemlerinde gerekli önlemler alınarak ERKP işlemi yapılabilir.
PTK işlemi için uygun olmayan hastalar kimlerdir?
Yukarıda bahsettiğim gibi, ciddi kanama bozukluğu olan hastalar PTK için uygun aday değildirler. Bu tip hastalar ancak elzem durumlarda, ilgili uzmanların onayı altında, gerekli hazırlıkları takiben PTK işlemi yaptırabilirler.
PTK uygulan radyasyon maruziyeti nedeniyle ERKP’nin gebelerde kullanımı sınırlıdır. Sadece zorunluluk halinde, gebeliğin belli dönemlerinde ve gerekli önlemler alınarak yapılabilir.
Daha önce üst sindirim sistemi (yemek borusu, mide, bağırsak) ameliyatı geçirmiş kişilerde normal anatomi ortadan kalktığı için ERKP mümkün olmayabilir.
ERKP’de endoskop ağız yoluyla yemek borusu ve mideye ulaştığı için, bu yolların herhangi bir yerinde tıkanıklık (örneğin tümöre bağlı) varsa, endoskop ilerletilemeyebilir ve bu nedenle ERKP yapılamayabilir.
PTK yapıyor musunuz?
Hayır. Bu işlem Girişimsel Radyoloji uzmanları tarafından yapılıyor.
